Bệnh đạo ôn lúa: Đặc điểm, điều kiện phát sinh và biện pháp phòng trừ hiệu quả

Bệnh đạo ôn gây hại trên lá lúa

Bệnh đạo ôn lúa có thể phát sinh từ giai đoạn cây con đến khi thu hoạch và có thể gây hại trên hầu hết các bộ phận của cây lúa như lá, bẹ lá, cổ bông, gié và hạt. Trong đó, bệnh đạo ôn lá, hay còn gọi là bệnh cháy lá lúa, là dạng thường gây hại nghiêm trọng trong nhiều năm qua. Hiện nay, chưa có giống lúa kháng bệnh hoàn toàn; nếu không phòng trị kịp thời, bệnh sẽ lây lan nhanh, làm ảnh hưởng lớn đến năng suất cuối vụ và gây thiệt hại kinh tế cho nông dân.

Bệnh đạo ôn, do nấm Pyricularia oryzae gây ra, là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất trên cây lúa.

Khi cây lúa bị nhiễm bệnh đạo ôn, nông dân thường khó phát hiện ở giai đoạn đầu (vết bệnh cấp tính, chưa hình thành bào tử). Mỗi vết bệnh mãn tính có thể phát tán từ 2.000 đến 6.000 bào tử mỗi ngày đêm, kéo dài trong khoảng 15 ngày. Sau 5–7 ngày, có thể hình thành hàng nghìn vết bệnh mới. Việc phòng trừ thường tốn kém, độc hại, cần xử lý nhiều lần và hiệu quả thường không cao.

Đặc điểm nhận biết bệnh đạo ôn:

Bệnh có thể gây hại ở nhiều bộ phận như:

Lá (đạo ôn lá)

Cổ bông (đạo ôn cổ bông)

Cổ gié

Đốt thân

Vết bệnh ban đầu là những chấm nhỏ màu nâu, sau đó phát triển thành hình bầu dục, màu nâu nhạt, kích thước khoảng 1–2 mm. Trong điều kiện không khí ẩm cao (trời âm u, có sương, mưa), vết bệnh cấp tính có lớp mốc màu nâu xám, ẩm ướt — là các sợi nấm đang phát triển. Sau đó, vết bệnh chuyển sang dạng hình thoi (hình mắt én), giữa có màu nâu sáng, xung quanh có quầng vàng. Lúc này, bệnh đã chuyển sang giai đoạn mãn tính và bắt đầu phát tán bào tử vào không khí.

Điều kiện thuận lợi cho bệnh phát triển:

Nhiệt độ: 20–28°C, thuận lợi nhất là 24–28°C

Độ ẩm không khí: Trên 90% (trời mưa, mưa phùn, sương mù)

Nếu ban ngày nóng (trên 30°C) và ban đêm lạnh, có sương mù thì bệnh vẫn phát triển mạnh.

Thời gian ủ bệnh:

Ở 20–25°C: 5–6 ngày

Ở 26–28°C: 4–5 ngày

Các yếu tố đồng ruộng ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh:

Đất nhiều mùn, trũng, ẩm, khó thoát nước

Đất mới khai hoang, đất nhẹ, giữ nước kém

Thiếu silic trong tế bào cây do bón phân đạm quá mức khiến thành tế bào mềm, dễ bị nấm xâm nhập

Biện pháp phòng trừ bệnh đạo ôn:

Vệ sinh đồng ruộng:

Dọn sạch tàn dư (rơm rạ) ở những ruộng có tiền sử bị bệnh và tiêu hủy kỹ.

Hạn chế gieo trồng các giống lúa mẫn cảm với bệnh đạo ôn.

Quản lý phân bón hợp lý:

Bón NPK cân đối theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây (mạ, đẻ nhánh, làm đòng, trỗ, chín).

Không bón đạm tập trung ở những thời điểm cây dễ nhiễm bệnh.

Khi bệnh xuất hiện, cần ngừng bón thúc đạm, tuyệt đối không phun các loại phân bón lá, đồng thời tiến hành các biện pháp phòng trừ.

Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật:

Phát hiện bệnh càng sớm càng tốt, nhất là ở giai đoạn vết bệnh cấp tính.

Nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn mãn tính (vết bệnh hình mắt én), cần phun lần 2 sau 5–7 ngày kể từ lần đầu.

Với đạo ôn cổ bông, cần phun phòng trước khi lúa trỗ 7–10 ngày.

Nên sử dụng thuốc có chứa các hoạt chất như: Trycyclazole, Isoprothiolane, Tebuconazole, Iprobenfos, Azoxystrobin, Difenoconazole…
Một số tên thương phẩm như: Angate 75WP, Filia 525SE, Ninja 35EC, Beam 75WP, Bump 650WP, Xanilzol 500SC, Nativo 750WG, Newtec 300SC…

Tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc, đúng cách).

Luân phiên thay đổi thuốc giữa các lần phun.

Phun ướt đẫm thân và lá vào buổi chiều mát để tránh ảnh hưởng đến quá trình quang hợp của cây.

      

          KS: Sáu

Trạm Trồng trọt và BVTV Vũng Liêm